بررسی الگوهای روایت در غزل سعدی

سعدی فرمانروای ملک سخن است، چراکه علاوه بر گلستان و بوستان در غزلسرایی نیز جزء سرآمدان شعر فارسی است. آشنایی سعدی با حکایت‌پردازی سبب شده است که بعضی از غزل‌های او رنگی روایی به خود بگیرند. این مقاله بر آن است که ساختار غزل‌های روایی سعدی را مورد بررسی قرار دهد و الگوهای روایتگری او را نشان دهد. این پژوهش - که با رویکرد روایت‌شناسانه اجرا شده است- نشان می‌دهد که الگوهای غزلیات روایی سعدی شامل توصیف، حکایت و خطاب است که الگوی خطاب به معشوق و تک‌گویی بیرونی، نسبت به گفت‌وگو با غیر بیشترین کاربرد را دارد. وصف‌الحال، توصیف یار و وصف خوشی وصل و غم هجران نیز در غزل‌های او از جایگاه ویژه‌ای برخوردارند. سعدی در برخی دیگر از غزلیات خود با زاویة دید سوم شخص به بیان رویداد یا حادثه‌ای می‌پردازد که البته این حوادث نیز حول محور عشق و عاشقی می‌چرخد. برخی از عناصر روایی غزل‌های سعدی مانند شخصیت‌پردازی و درونمایه نیز در مقایسه با عناصری همچون صحنه‌پردازی (مکان و زمان) جلوة بیشتری دارند. این پژوهش همچنین بیانگر آن است که توجه سعدی به روایتگری موجب انسجام‌بخشی غزل‌های او در محور عمودی شده و گاه به نمایشی کردن غزل‌ها کمک کرده است.